مالیات اشخاص حقیقی در ایران بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم (مصوب ۱۳۹۴ و اصلاحات بعدی) محاسبه و دریافت میشود. این مالیات به درآمد افراد حقیقی (شهروندان) از منابع مختلف تعلق می‌گیرد. در ادامه، مهمترین جنبه‌های مالیات اشخاص حقیقی را بررسی می‌کنیم:
۱. منابع درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی
طبق ماده ۸۲ قانون مالیاتهای مستقیم، درآمدهای مشمول مالیات اشخاص حقیقی شامل موارد زیر است:
- درآمد ناشی از مشاغل (درآمد آزاد مانند پزشکان، وکلا، مغازه‌داران، کسب‌وکارهای شخصی)
- درآمد ناشی از حقوق (مربوط به کارمندان و کارگران تحت پوشش قانون کار)
- درآمد املاک (اجاره، فروش ملک و…)
- درآمد سرمایه‌گذاری (سود بانکی، سود اوراق مشارکت، سود سهام و…)
- درآمدهای اتفاقی (مانند برنده‌شدن در قرعه‌کشی یا جایزه)
۲. نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشمول مالیات سال ۱۴۰۳)
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به صورت پلکانی محاسبه میشود:
| میزان درآمد مشمول مالیات (تومان) | نرخ مالیات (%) |
|---|---|
| تا ۶۰ میلیون سالانه | ۰% (معاف) |
| از ۶۰ تا ۱۴۰ میلیون | ۱۰% |
| از ۱۴۰ تا ۲۵۰ میلیون | ۱۵% |
| از ۲۵۰ تا ۱ میلیارد | ۲۰% |
| بیش از ۱ میلیارد | ۲۵% |
نکته:
- درآمد حقوق‌بگیران (کارمندان) با نرخ مقطوعه محاسبه میشود و کارفرما مالیات را کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کند.
- مشاغل آزاد باید سالانه اظهارنامه مالیاتی دهند و مالیات خود را محاسبه کنند.
۳. معافیت‌های مالیاتی اشخاص حقیقی
برخی درآمدها معاف از مالیات هستند، از جمله:
- سود سپرده‌های بانکی (معاف تا سقف مشخص)
- درآمد حاصل از کشاورزی، دامداری و ماهیگیری
- درآمدهای ناشی از نقل‌وانتقال املاک مسکونی (در شرایط خاص)
- حقوق بازنشستگی و وظیفه
- مبلغ معافیت سالانه حقوق‌بگیران (طبق قانون بودجه سالانه تعیین میشود، مثلاً در سال ۱۴۰۳ بخشی از حقوق معاف است.)
۴. مهلت و نحوه پرداخت مالیات
- مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی: معمولاً تا ۳۱ تیرماه هر سال (برای مشاغل آزاد)
- پرداخت مالیات: پس از بررسی اظهارنامه، سازمان امور مالیاتی برگه مالیاتی را صادر می‌کند و مهلت پرداخت معمولاً ۳۰ روز پس از ابلاغ است.
- جریمه تأخیر: در صورت عدم پرداخت به‌موقع، ۲٫۵% جریمه ماهانه تعلق می‌گیرد.
۵. مالیات بر درآمد اجاره املاک
- اگر ملک مسکونی باشد و به اجاره داده شود، ۲۵% از کل مال‌الاجاره (پس از کسر ۲۵% هزینه‌ها) مشمول مالیات میشود.
- اگر ملک غیرمسکونی (اداری، تجاری) باشد، کل درآمد اجاره پس از کسر ۲۵% هزینه‌ها مشمول مالیات است.
۶. مالیات بر درآمد فروش ملک
- اگر ملک مسکونی باشد و کمتر از ۲ سال از خرید آن گذشته باشد، فروشنده مشمول مالیات ۲۵% از مازاد ارزش معاملاتی میشود.
- اگر ملک غیرمسکونی باشد، مالیات متفاوت است.
۷. مالیات بر درآمدهای خارج از کشور
اگر شخص حقیقی مقیم ایران باشد، تمام درآمدهای جهانی او (حتی درآمدهای خارج از کشور) مشمول مالیات ایران است، مگر اینکه در کشور دیگر مالیات پرداخت کرده باشد (با توجه به قوانین معاهدات مالیاتی).
۸. نحوه محاسبه مالیات برای مشاغل آزاد
- کسورات مجاز: هزینه‌های قابل قبول (مثل اجاره محل کار، حقوق کارکنان، بیمه و…) از درآمد کسر میشود.
- سود خالص: پس از کسر هزینه‌ها، سود خالص مشمول مالیات پلکانی میشود.
۹. جرائم مالیاتی
- عدم تسلیم اظهارنامه: جریمه ۱۰% مالیات متعلقه + ۲٫۵% جریمه ماهانه تأخیر
- اظهارنامه خلاف واقع: جریمه ۲۰% مالیات متعلقه
۱۰. راه‌های کاهش مالیات
- استفاده از معافیت‌های قانونی (مثل هزینه‌های درمانی، بیمه عمر و…)
- پرداخت حق بیمه (قابل کسر از درآمد مشمول مالیات)
- اهدای درآمد به خیریه‌های معتبر (قابل کسر از مالیات)
جمع‌بندی
مالیات اشخاص حقیقی در ایران به‌صورت پلکانی محاسبه میشود و بسته به نوع درآمد (حقوق، مشاغل آزاد، اجاره، سرمایه‌گذاری) قوانین متفاوتی دارد. آگاهی از معافیت‌ها، نرخ‌ها و مهلت‌های پرداخت می‌تواند به کاهش مالیات و جلوگیری از جریمه کمک کند.